Dünya üzerinde milyonlarca kadını etkileyen bir hastalık olan endometriozis, üreme çağındaki kadınlarda görülür. Hastalığa ismini, rahim iç tabakasını döşeyen ve her ay adet döneminde kalınlaşıp dökülen endometrium dokusu verir.

Endometriozis Nedir?

Normalde rahim için kaplayan dokuya benzer bir dokunun diğer bir deyişle endometrium dokusunun rahim dışında büyümesi ile karakterize endometriozis, genellikle ağrıya neden olan bir hastalıktır. Genellikle yumurtalık, pelvis ve fallop tüplerini etkileyen bir hastalık olmasına karşın nadiren de olsa pelvik organların yer aldığı alanın ötesinde endometrial benzeri dokular gelişmesi riski vardır.

Endometriozis sorunu bulunan hastalarda endometriyum benzeri dokunun adet döngüsü süresince tıpkı endometriyum gibi davranması söz konusu olur. Diğer bir deyişle herhangi endometriyum benzeri doku hastanın her adet döngüsünde kalınlaşıp parçalanarak kanar. Bununla birlikte bu kanın vücuttan çıkmasını sağlayacak bir yol bulunmadığından çevre alanlarda şişme, iltihaplanma, lezyon ve yara dokuları görülebilir.

Endometriozis Türleri Nelerdir?

Endometrioizin bulunduğu yere göre 3 farklı türü vardır. En sık görülen endometriozis türü yüzeysel periton lezyonu olup pelvik boşluğu kaplamakta olan ince bir film olan peritonda lezyonlar yer almaktadır.

Endometrioma veya çikolata kisti olarak adlandırılan türde yumurtalıkların derinliklerinde koyu renkli ve sıvı dolu kistler meydana gelir. Çikolata kistinin tedavisi farklı yöntemler ile gerçekleştirilebilmekle birlikte sağlıklı dokuya zarar verme riskini olduğu göz ardı edilmemelidir.

Diğer bir endometriozis türü olan derin infiltratif endometriozis, peritonun altında büyüyüp rahmin yakınındaki bağırsaklar ve mesane gibi organları etkileyebilir. Hiç belirti vermeden ilerleyebileceği gibi bazı hastalarda ağrıya neden olabilir. Endometriozis sorunu yaşayan kadınların ortalama %1 ila %5’inde derin infiltratif endometriozis görülür.

Endometriozis Belirtileri Nelerdir?

Endometriozisin birincil semptomu çoğu durumda adet dönemiyle ilişkili pelvik ağrı olmaktadır. Birçok kadın adet döneminde kramplar yaşamasına karşın endometriozisi olan kadınların yaşadığı adet ağrısı tipik olarak normalden çok daha şiddetli olur. Üstelik zaman içerisine adet ağrısı artabilir.

• Endometriozis hastalarının pelvik ağrı ve krampları adet döneminden önce başlayabildiği gibi birkaç gün boyunca, bel ve karın ağrısı ile birlikte devam etmesi mümkündür.
• Cinsel ilişki sırasında ya da sonrasında ağrı görülmesi endometriozisin belirtileri arasında sayılabilir.
• Endometriozisli kadınlar özelikle adet döneminde idrara çıkma ya da bağırsak hareketleri durumunda ağrı yaşayabilirler.
• Adet dönemlerinin zaman zaman daha ağır geçirilmesi mümkün olduğu gibi adet dönemleri arasında menstrüel kanama yaşanması söz konusu olabilir.
• Endometriozis hastaları gebe kalma konusunda zorluk yaşayabilirler. Hatta bazı hastalara endometriozis teşhisi, gebe kalamama sorunundan dolayı başvurmaları nedeniyle yapılan tetkikler sonucu koyulabilir.
• Özellikle adet dönemlerinde kabızlık, yorgunluk, ishal, mide bulantısı ya da şişkinlik yaşanması mümkündür.

Dikkat edilmesi gereken nokta, endometriozisin zaman zaman pelvik ağrı yaşanmasına neden olabilen yumurtalık kistleri ya da pelvik inflamatuar hastalık gibi durumlarla karşılaştırılabileceğidir. Ayrıca karın kramplarına, kabızlığa ya da ishal nöbetlerine neden olabilen irritabl bağırsak sendromu ile karıştırılabilir. Tüm bunların yanı sıra bazı hastalarda endometriozise irritabl bağırsak sendromunun eşlik etmesi durumunda tanı koyulması zorlaşabilir.

Endometriozis Neden Olur?

Endometriozis çok yaygın bir hastalık olmasına karşın nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Endometriozise neden olan durumlarla ilgili birkaç farklı teori bulunmakla birlikte bu teorilerden herhangi birinin tüm endometriozis vakalarını açıklaması söz konusu değildir.

Bazı uzmanlar, endometriyal hücreler içeren menstrüel kanın vücudun dışına çıkamadığı ve bunun yerine fallop tüplerinden pelvik boşluğa geri aktığı görüşündedir. Bu durum restograd menstrüasyon olarak adlandırılmakta olup her adet döngüsü boyunca endometriyal hücreler kalınlaşmakta, kanamaya devam edeceklerin pelvik organların yüzeyleri ile duvarlarına yapışmaktadır.

Bazı uzmanların görüşüne göre ise hormonlar ya da bağışıklık faktörleri, karın bölgesinde iç tarafı kaplamakta olan periton hücrelerinin endometriyal hücrelere dönüşmesini destekleyebilmektedir. Östrojen gibi hormonların, embriyonik hücrelerin ergenlik döneminde endometriyal benzeri hücre implantlarına dönüşmesine neden olması mümkündür. Tüm bunların yanı sıra histerektomi ya da sezaryen gibi ameliyatlardan sonra endometriyal hücrelerin cerrahi insizyona yapışması riski ile karşı karşıya kalınabilir.

Endometriyal hücreler lenfatik sistem ya da kan damarları ile vücudun diğer bölgelerine taşınabildikleri gibi bağışıklık sistemi ile ilgili olarak yaşanan herhangi bir sorunun, vücudun uterus dışında büyüyen endometriyal benzeri dokuyu tanımasını ve yok etmesini önlemesi mümkündür.

Endometriozis Nasıl Tedavi Edilir?

Endometriozis tanısının koyulabilmesi için pelvik muyanenin yanı sıra çeşitli görüntü teknikleri, laparoskopi ve biyopsi gibi farklı yöntemlere başvurulması gerekliliği doğabilir. Her hasta özelinde şikayetlere, muayene bulguların ve gebelik planlaması yapılıp yapılmadığına göre endometriozis tedavisinin özelleştirilmesi mümkündür.

Öncelikle endometriozis sorunu yaşayan hastaların yaşam tarzı alışkanlıklarında birtakım düzenlemeler yapılması gerekir. Bu kapsamda hastaların stresten uzak durması, dengeli bir beslenme programı uygulaması, vücuttaki inflamasyonun azaltılması, düzenli olarak spor ve gevşeme egzersizleri yapılması tavsiye edilir.

Endometriozis nedeniyle ağrısı olan hastalarda ilk tercih edilen, estrojen dominansının dengelenmesi ve inlamasyonun azaltılmasıdır. Farklı boyutlardaki çikolata kistlerinin, herhangi bir kanser riski öngörülmemesi halinde ilaç tedavisi ile takip edilmesi söz konusu olabilir.

Bununla birlikte ilaç tedavisi bir yandan endometriozis sorununu baskılarken diğer yandan hastanın gebe kalmasını önlediğinden, bir gebelik planlayan hastalarda gebe kalmayı geciktiren bir etken haline dönüşebilir. Bu nedenle gebe kalamayan hastalar özelinde yaş, kısırlık süresi, yumurta rezervi ve hastanın bir çocuğu olup olmadığı gibi etkenler değerlendirilir. Elde edilen veriler sonucunda aşılama ya da çeşitli yardımcı üreme tekniklerinden faydalanılması söz konusu olabilir.

Cerrahi müdahale ile endometriozis lezyonlarını ortadan kaldırmak, yapışıklıkları açmak ve hastanın anatomik yapısını eski haline getirmek; hastanın doğal yollarla gebe kalma şansını artıran bir unsur olabilir.

Endometrizis hastalığının ana komplikasyonu doğurganlığın bozulması olduğundan endometriozisli kadınların yaklaşık üçte biri hamile kalma konusunda sorun yaşar. Hamilelik yumurtalıktan yumurtanın salınıp komşu fallop tüpüne geçmesi, sperm hücresiyle döllenmesi ve kendini rahim duvarına tutturup gelişmeye başlamasıyla gerçekleşir. Endometriozisin tüpü tıkaması ve yumurtayla spermin birleşmesini önlemesi riski vardır. Diğer yandan hafif ila orta dereceli endometriozisi olan pek çok kişinin gebe kalması mümkündür.

Çikolata Kisti Patlaması Nedir? Nasıl Anlaşılır?

Endometrioma kistlerinin aşırı büyümesi halinde, aşırı çekilmeye ya da gerilmeye bağlı olarak ani patlama gelişmesi riski vardır. Endometrioma kistleri yani çikolata kistleri çevre dokulara yapışkan olduklarından yapıştıkları organların ya da dokuların hareketleri çikolata kistlerinin çekilmesine ve/veya gerilmesine neden olabilir. Bunun yanı sıra karın bölgesine dışarıdan gelen darbe ya da travmalar çikolata kistlerinin patlamasına yol açabilir

Çikolata kistlerinin patlaması halinde karşılaşılan belirtilerden en önemlisi, ani başlayan ve çok şiddetli karın ağrısıdır. Çikolata kisti patlayan hastalarda akut batın görüntüsünün hakim olduğu bir klinik tablo olur. Kesin tanı batın ultrasonunda, karın içinde biriken sıvının tespit edilmesiyle koyulur.

Çikolata kistinin patladığı durumlarda acil cerrahi müdahalede bulunulması gerekir. Bu tür sorunların önlenmesi için küçük boyutlu çikolata kistleri doktorun önerdiği sıklıkta takip edilmelidir. Bu, aynı zamanda doğurganlığın korunması için daha erken önlem alınmasını da sağlayabilir.